Vanuit onderzoek weten we allemaal steeds beter dat het jaarlijkse lesbezoek helemaal geen effect heeft op de kwaliteit van de leraar. Het is meer een opgevoerd kunstje. Het lesbezoek wordt aangekondigd, de leraar bereidt zich uitvoerig voor en met de nodige verve en jeu wordt er een les gegeven voor het oog van de directie. En na afloop? Opgelucht ademhalen en weer gewoon verder met de praktijk van alledag…
…en daar is helemaal niets mis mee.
Maar het idee van een lesbezoek is juist om die praktijk van alledag te zien. Daarom zijn er al veel scholen waar onaangekondigd lesbezoeken plaatsvinden. En met professionele leergemeenschappen wordt er ook al steeds meer bij elkaar in de klas gekeken. Effectief en productief, met deze werkvormen verbeteren we kwalitatief ons onderwijs.
Een aantal jaar geleden las ik het boek Flitsbezoek (Downey & Steffy, 2014). Voor mij was het toen het juiste boek op het juiste moment - klassenbezoeken waren tot dan omslachtige dingen met lange formulieren die door de leerkracht en mijzelf ingevuld moesten worden. De leerkracht vond het vaak spannend (ik stiekem ook) en zo zaten we dan elkaar aan te staren, terwijl er tussen ons in zo’n twintig tot dertig leerlingen onnatuurlijk rustig bezig waren met hun les. Want ja, die hebben donders goed in de gaten dat er iemand achter in de klas zit. (Trouwens ook een erg bekend fenomeen voor menig IB’er/AB’er die een “lastige” leerling komt observeren!)
Het kan dus anders
Wat is het eigenlijke doel van een lesbezoek? Een lesbezoek heeft niet als doel om een leerkracht te “keuren” als geschikt of ongeschikt (zoals die reclames voor Defensie van een aantal jaar geleden). Het eigenlijke doel van een lesbezoek is om de kwaliteit van het leren te verbeteren. Een nuanceverschil: het gaat niet om de leerkracht, maar om het leerproces. Iets wat in het IPC bekend staat als Looking for Learning (International Curriculum Association, n.d.).
Hoe pak je een lesbezoek dan aan?
In de regel is het beter om vaker te observeren voor een kortere periode dan eenmalig lang. Tijdens deze kortere bezoeken richt je je aandacht op vier zaken die directe invloed hebben op het leren van de leerlingen. Bijvoorbeeld:
- Actieve leerhouding
- Lesdoelen in beeld
- Differentiatie
- Werkvormen
Meer niet. Natuurlijk kun je hierin variëren op basis van jullie schoolplan en ontwikkelingen in de organisatie. Zo kun je Differentiatie prima vervangen door Pedagogisch Klimaat. Afhankelijk vanwaar je de nadruk op wilt leggen. Het werkt het best als je deze vier onderdelen vaststelt op basis van een afspraak met het team: vraag hen welke vier onderdelen er geobserveerd worden.
Hou het bezoek bewust kort. Hooguit vijftien tot twintig minuten. Met een korte uitwisseling in de pauze/na schooltijd. Op die manier wordt het geen enorm “ding” om klassenbezoeken uit te voeren. En in die tijdspanne zie je al snel genoeg hoe het gaat in de klas.
