De afgelopen weken heb ik hier op het blog uitgebreid stilgestaan bij verschillende facetten van differentiatie. Niet dat alles er nu mee gezegd is, maar voorlopig wil ik het onderwerp afsluiten. Daarom bij deze het (voorlopig) laatste bericht in de serie. Het onderwerp van dit bericht: het gaat om het leerproces, niet om het goede antwoord.
Onderwijs is geen spelshow
Toch kan het voor een gedeelte van onze leerlingen soms wel zo voelen. Want bij een goed antwoord win je namelijk bevestiging en een compliment van je leerkracht. Bij een fout antwoord krijg je wisselende blikken en een “probeer het nog een keer” of misschien nog erger, een “wie kan er helpen?”. Er is alleen geen hulp aan, maar betekent eufemistisch gezegd dat iemand anders hopelijk wel het goede antwoord heeft.
Er zit in sommige gevallen ook een stukje wanhoop aan de andere kant van de klas. De leerkracht hoopt dat er toch wel iemand is die het goede antwoord weet? Of hebben ze daadwerkelijk allemaal zitten slapen?
Gelukkig. Er zijn altijd een paar leerlingen in de klas die je nooit teleurstellen.
Dat kan toch beter?
Een herkenbaar tafereel waar we allemaal wel eens mee geconfronteerd worden. En dat is niet zo vreemd ook, het onderwijs staat onder spanning. Er is nooit genoeg tijd om alles te behandelen en de vaart moet er in blijven want anders verliezen de leerlingen interesse. De aandachtsspanne is namelijk ook niet meer wat het geweest is.
Het gevaar van dit mechanisme is dat de leerlingen die moeite hebben afhaken. Want er zijn toch leerlingen die het goede antwoord weten. Nu kunnen we daar heel “Teach Like a Champion” tegenaan gaan met een “No Opt Out” en die onwetende leerling het juiste antwoord nog eens laten herhalen. Niets mis mee, maar de focus is nog steeds gericht op het magische goede antwoord, en niet de weg er naartoe, het leerproces.
Wat bedoelen we dan met focus op het leerproces?
Leerlingen hun gedachten laten verwoorden, laten uitleggen welke stappen ze zetten, daar gaat het om. En niet zodra ze een verkeerde afslag nemen gelijk er bovenop duiken om als een obsessieve routeplanner te roepen welke kant ze wel op moeten. Weg dappere poging om een antwoord te geven in de klas waar “het goede antwoord” zo belangrijk is. Dat waar we juist weten dat fouten maken een integraal onderdeel van het leerproces moet zijn.
In plaats daarvan verdient die leerling al bij voorbaat een compliment. Al is het antwoord nog 100% verkeerd. Die leerling doet namelijk iets wat je moet prijzen: er is een leerproces gaande en die leerling is betrokken bij jouw les. En dat is op zich in deze tijd al een mirakel. Als je te sterk de nadruk legt op een goed antwoord stopt het leren. De leerling haakt af en wacht geduldig tot de les weer verder gaat. Of totdat het pauze is.
Probeer er eens op te letten
Mijn uitdaging aan jou is dan ook om de komende tijd op de volgende dingen te letten:
- Probeer in een les minstens drie keer een leerling te bemoedigen met een stevig compliment om het leerproces. Ongeacht of het goed of fout is. “Ik vind het echt heel mooi gedacht hoe je daaraan denkt!” Creativiteit moet beloond worden.
- Zodra je merkt dat je op zoek bent naar een goed antwoord, geef dit ook aan. Er zullen nu eenmaal momenten zijn waarop je nog vijf minuten lestijd over hebt en je graag die bal in de basket wil gooien. Markeer dit moment voor jezelf. Eind van de dag op weg naar huis denk je er nog eens aan terug. Was het nu echt zo belangrijk om met dat goede antwoord te eindigen?
- Experiment voor gevorderden: Probeer dan de volgende keer eens het goede antwoord achterwege te laten. Hoe lang lukt het jou om les te geven zonder aan te geven of een antwoord goed of fout is?
