Nu dat we uitgebreid stil hebben gestaan bij de vormen van differentiatie en verschillende manieren hebben bekeken hoe dit er in je klas uit kan zien begint het eindpunt in zicht te komen van deze serie of differentiatie. Vandaag in het een-na-laatste bericht een uitgebreidere blik op het evalueren en beoordelen van werk.
Summatief & Formatief beoordelen
Beoordelen komt vooral voor in twee vormen: summatief en formatief. Kort samengevat is formatief beoordelen een vorm van opbouwend beoordelen. Een leerling wordt vergeleken met hun eerder behaalde resultaten en je kijkt vooral vooruit. Formatief beoordelen gaat om de individuele ontwikkeling van de leerling.
Summatief beoordelen gaat met een cijfer. Het gebeurt op een vast moment en de leerling wordt langs een lat gelegd. Een toets aan het eind van een hoofdstuk waar een cijfer voor gegeven wordt is een voorbeeld van summatief beoordelen. Het gaat niet zozeer om de ontwikkeling als wel het meten van gehaalde leeropbrengsten.
Een andere manier om er tegenaan te kijken is dat formatief “formeert”, het bouwt op en gebeurt tijdens het leerproces. Summatief sommeert, het vat samen en sluit af. Met de ene vorm bouw je op en stuur je bij, met de andere sluit je af.
Waarom werken voor een cijfer weinig oplevert
Als je veel summatieve beoordelingen uitvoert krijg je een klas die hier ook aan gewend raakt. Het moment dat je misschien teveel summatief beoordeelt merk je vanzelf. Hoe? Op het moment dat je enthousiast een opdracht geeft aan de klas en de eerste vraag die je krijgt, is: “Krijgen we hier een cijfer voor?”
Dan ben je dus te veel één richting op gegaan. Sinds wanneer is het “leren voor een cijfer” in plaats van “leren voor ontwikkeling”?
Natuurlijk is het lastig om motivatie te zoeken bij een stel hormonale pubers op maandagochtend 8:30. En natuurlijk heeft groep 8 weinig zin meer in leren de laatste weken voor de zomervakantie.
Maar er zijn genoeg momenten wanneer leren wel een optie is. Wanneer, met het juiste gereedschap, je leerlingen gemotiveerd en enthousiast aan de slag gaan. En bereid zijn om te reflecteren op hun eigen ontwikkeling.
“Maar ik heb cijfers nodig!”
Dat snap ik. Natuurlijk heb je cijfers nodig. Het gros van de scholen in Nederland werkt met een rapportsysteem waar cijfers enorm belangrijk zijn. En zolang het centraal examen in Nederland blijft werken zoals het werkt zullen cijfers altijd een onlosmakelijk onderdeel van onze methodiek rondom beoordeling zijn. Daar is ook helemaal niets mis mee. Ik wil met dit bericht alleen laten zien dat er meer is dan alleen cijfers genereren. En dat die andere manieren net zoveel waarde (zo niet, meer waarde) hebben als het gaat om het totaalbeeld van de leerling.
Welke andere manieren zijn er?
Er zijn zoveel manieren om een les of lessenreeks af te ronden en te evalueren. Daarom gaat het ook nooit lukken om ze allemaal te noemen. Maar wat ik wel wil doen is hieronder een kleine greep doen uit mogelijkheden om je evaluatie en beoordeling net even anders in te richten dan met een toets.
- Eén-zin-samenvatting: Vraag aan het eind van een les alle leerlingen om in één zin op te schrijven waar de les over ging. Als de lessenserie voorbij is vatten ze deze zinnen samen in een kort verslag (één A4). Vervolgens leg je de lesdoelen er nog eens naast.
- Elkaars werk nakijken: Als de lesdoelen helder zijn, zijn er ook succescriteria vast te stellen. Wanneer is een doel behaald? Wat de opdracht ook is, er is een mogelijkheid om elkaar te beoordelen op het werk. Kijk eens naar jouw lesplanning de komende weken en zoek een moment om dit uit te proberen. Bijvoorbeeld met een scoreblad (1 tot 5 sterren of iets dergelijks).
- Vast in de modder moment: Laat je leerlingen beschrijven op welke momenten ze “vast in de modder” zaten tijdens de les(sen). Wanneer voelde het alsof ze er echt niets van begrepen? Mooie feedback voor een klassengesprek of een huiswerkopdracht.
- Eén-minuut-verslag: Laat je leerlingen in één minuut zoveel mogelijk opschrijven over waar de les over ging.
- Vragen door de leerlingen: Laat je leerlingen de toets maken. Iedereen verzint zoveel mogelijk vragen gerelateerd aan de lesdoelen. (Of je de vragen gebruikt is aan jou, maar je hebt een mooi inzicht van wat ze begrepen hebben.)
Welke manieren heb je verder in je gereedschapskist?
Zoals gezegd, cijfers blijven natuurlijk belangrijk maar met deze middelen kun je soms net even wat variatie aanbrengen waardoor het leren op een andere manier beoordeeld wordt. Hoe meer de leerlingen hier zelf actief een rol in spelen of dit samen met hun klasgenoten doen, hoe groter het leerrendement zal zijn.
Ik hoop dat dit bericht een leuke aanzet heeft gegeven om eens goed te kijken naar je stijl van beoordelen in de les.
